Gundelia L. (Kenger) Cinsinin Türkiye İçin Revizyonu

Basit Öğe Kaydı
dc.contributor.authorArmağan, Metin
dc.contributor.authorVitek, Ernst Paul
dc.contributor.authorMiski, Mahmud
dc.contributor.authorTan, Nur
dc.contributor.authorZare, Golshan
dc.contributor.authorTugay, Osman
dc.contributor.authorKola, Osman
dc.date.accessioned2025-01-06T17:23:48Z
dc.date.available2025-01-06T17:23:48Z
dc.date.issued2023
dc.departmentAdana Alparslan Türkeş Bilim ve Teknoloji Üniversitesi
dc.description01.02.2023
dc.description.abstractGundelia tournefortii L. uzun bir süre tek türlü bir cins olarak değerlendirilmesine rağmen, son yıllarda çoğunluğu Türkiye'den yeni türlerin bilim dünyasına tanıtılmasıyla dünyada toplam tür sayısı 18'e, takson sayısı ise 19'a yükselmiştir. Bu projeyle cinsin taksonomisinin aydınlatılması amaçlanmıştır. Bu proje kapsamında 2020-2022 yılları arasında yürütülen arazi çalışmalarında, 262 farklı lokasyon kayıt altına alınmıştır. Morfoloji incelemeleri stereo mikroskop ile yapılmıştır. Gundelia cinsine ait moleküler çalışmalar DNA ekstraksiyonu, ITS (İç Transkrib Boşluklar), trnL-trnF, matK, rpl32 ve trnH-psbA gen ve genler arası bölgelerin çoğaltılması ve dizileme çalışmaları şeklinde yürütülmüş ve elde edilen DNA dizilerinin filogenetik analizleri yapılarak taksonların evrimsel akrabalık ilişkileri belirlenmiştir. Taksonların polen ve tohum yüzeyleri ışık mikroskobunda ve taramalı elektron mikroskobunda (SEM) incelenmiştir. Örneklerde epidermis, yaprak, gövde ve kök anatomileri elle alınan kesitlerde ikili boyama ile çalışılmıştır. Kromozom çalışması için çimlendirilen tohumların kök uçları kimyasal işlemlerden geçirilip 4% Hematoxilin ile boyanarak ezme yöntemi ile preparatları hazırlanmıştır. Fitokimyasal analizlerde tüm türlerin DCM ve MeOH ekstreleri İTK yöntemi ile ayrı ayrı karşılaştırılarak kimyasal içerikleri açısından gruplandırılmıştır. En zengin kimyasal içeriği gösteren türün DCM ve MeOH ekstreleri üzerinde kromatografik yöntemler kullanılarak izolasyon çalışmaları yapılmıştır. İzole edilen saf bileşiklerin yapıları UV, IR, 1H, 13C NMR, 2D NMR yöntemleri ve HR-MS kullanılarak aydınlatılmıştır. Yapıları aydınlatılan bu bileşiklerin diğer Gundelia türlerinin bileşimde olup olmadıkları ise LC-MS/MS ile araştırılmıştır. Tohum yağları ve besin değerlerini tespit etmek için tohum yağları analiz edilerek, içeriği (Sterol, tokoferol, toplam antioksidan, toplam fenolik madde, iyot sayısı, ham yağ miktarı, serbest yağ asitliği, protein miktarı, nem miktarı, kırılma indisi tayinleri ve yağ aside kompozisyonu, renk analizleri) belirlenmiştir. Gundelia (Kenger) türlerinin halk arasındaki kullanımı, yüz yüze görüşmeler ile tespit edilmiştir. Morfolojiye dayalı çalışmalar sonucunda; G. cilicica, G. cappadocica, G. purpurascens ve G. siirtica sinonim olmuş, G. tehranica Türkiye için yeni kayıt olarak verilmiştir. Ayrıca türler için tayin anahtarı oluşturulmuştur. Böylece G. anatolica, G. armeniaca, G. asperrima, G. colemerikensis, G. dersim, G. glabra, G. komagenensis, G. mesopotamica, G. munzuriensis, G. rosea, G. tehranica, G. tournefortii, G. vitekii ve yeni bir tür (G. pumilio) olmak üzere 14 takson geçerli türler olarak kabul edilmiştir. Filogenetik analizler sonucunda G. anatolica, G. asperrima ve diğerleri olmak üzere üç grup ortaya çıkmıştır. Gundelia türlerinin anatomilerinde halka benzeri iletim demetleri, lateks üreten ve depolayan salgı kanalları, farklı tipte ve yoğunlukta kristaller mevcuttur. Gundelia cinsinde polen taneleri monad, küremsi veya basık küremsi, trikolporat, genelde ekvatoral eksen polar eksenden hafif uzundur. Sekzin ve nekzin ayırt edilememekte, ekzin süslemeleri echinate, microreticulate'tır. Meyve yüzeyi tüysüz ve pürüzsüz (smooth) görüntüye sahiptir, fakat SEM de mikroretikulat bir yapı görülmektedir. Gundelia türleri 2n=18 kromozoma sahip ve bazı türlerde miksoploidi gözlemlenmiştir. Tohumlar yüksek oranda doymamış yağ asitleri, steroller ve tokoferoller içermektedir. Gundelia türlerinde klorojenik asit, kafeik asit gibi fenolik asitlerin genel olarak yüksek oranlarda bulunduğu tespit edilmiştir. Bunun yanında, homogenistik asit, apigenin, krizoeriol ve naringenin tüm ekstrelerde az veya çok oranda bulunmaktadır. Halk arasında kullanımı yaygın ve ekonomik öneme sahiptir.
dc.identifier.endpage417
dc.identifier.startpage0
dc.identifier.trdizinid1233982
dc.identifier.urihttps://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/detay/1233982
dc.identifier.urihttps://hdl.handle.net/20.500.14669/935
dc.indekslendigikaynakTR-Dizin
dc.language.isotr
dc.relation.publicationcategoryProje
dc.relation.tubitakinfo:eu-repo/grantAgreement/TUBITAK/TOVAG/119Z882
dc.rightsinfo:eu-repo/semantics/openAccess
dc.snmzKA_20241211
dc.subjectTohum yağları
dc.subjectfilogeni
dc.subjectTürkiye.
dc.subjectkemotaksonomi
dc.subjectrevizyon
dc.subjectGundelia
dc.titleGundelia L. (Kenger) Cinsinin Türkiye İçin Revizyonu
dc.typeProject

Dosyalar

Koleksiyon

TR-Dizin İndeksli Yayınlar Koleksiyonu